Η κεταμίνη ανοίγει «παράθυρα στον εγκέφαλο» – Η αλήθεια πίσω από τις μελέτες-η διπλή όψη της κεταμίνης στη θεραπεία της κατάθλιψης

Η κατάθλιψη είναι ένας σιωπηλός εχθρός που χτυπά τη διάθεση, τη σκέψη και την ποιότητα ζωής. Για δεκαετίες, οι θεραπείες επικεντρώνονταν σε αντισταθμιστικά μονοπάτια (σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη κ.ά.), αλλά συχνά χρειαζόταν εβδομάδες για να αποδώσουν — και σε πολλούς ασθενείς, αυτές οι θεραπείες δεν αρκούσαν.

Την τελευταία δεκαετία, μια «παράξενη» ουσία — η κεταμίνη — άρχισε να προσελκύει έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον: ένας αναισθητικός παράγοντας που σε χαμηλές δόσεις φαίνεται πως «σπάει» τον φαύλο κύκλο της κατάθλιψης με ταχύτητα.

Αλλά τι ακριβώς γνωρίζουμε σήμερα; Ποιους κινδύνους κρύβει; Και τι λένε οι ειδικοί;

Τι είναι η κεταμίνη και πώς εξετάζεται στη θεραπεία της κατάθλιψης

Η κεταμίνη είναι μια ουσία γνωστή κυρίως ως αναισθητικό — αλλά εδώ και χρόνια μελετάται “off-label” για τη χρήση της ως αντικαταθλιπτικό σε «ανθεκτικές» μορφές κατάθλιψης. www.rcpsych.ac.uk+2PMC+2

Σε πολλές κλινικές δοκιμές, χορηγείται μέσα από ενδοφλέβια έγχυση (IV ketamine), 0,5 mg/kg κατά τη διάρκεια 40-60 λεπτών είναι μια από τις πιο συχνές πρωτόκολλες. www.rcpsych.ac.uk+2PMC+2

Ένα παράγωγο της κεταμίνης — η εσκεταμίνη (esketamine) — κυκλοφορεί ως ρινικό σπρέι και έχει λάβει έγκριση σε ορισμένες χώρες για χρήση σε περιπτώσεις κατάθλιψης που δεν ανταποκρίνονται στις συνηθισμένες θεραπείες. www.rcpsych.ac.uk+4NIH Record+4PMC+4

Η θεωρία είναι ότι η κεταμίνη δρα κυρίως στο γλουταμινεργικό σύστημα — διεγείροντας ταχύτερα τη νευρική πλαστικότητα και ανοίγοντας «παράθυρα» επανασύνδεσης στον εγκέφαλο — και όχι απλώς “αλλάζοντας χημικά” τον εγκέφαλο όπως τα παλιότερα αντικαταθλιπτικά. www.rcpsych.ac.uk+5New Pathways Clinic+5Harvard Gazette+5

Τι λένε οι ειδικοί και οι επίσημες θέσεις

Θέση του Royal College of Psychiatrists (RCPsych)

Το RCPsych έχει εκφράσει τη στήριξή του προς τη χρήση της κεταμίνης σε ελεγχόμενα, εξειδικευμένα περιβάλλοντα, υπό αυστηρή επίβλεψη και με μακροχρόνια παρακολούθηση. The Independent+3www.rcpsych.ac.uk+3www.rcpsych.ac.uk+3

Σε πρόσφατη ανακοίνωση, το RCPsych επανέλαβε ότι η κεταμίνη είναι «η πιο μελετημένη ουσία για την ταχεία ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης», με στοιχεία αποτελεσματικότητας από μεγάλες τυχαιοποιημένες δοκιμές. Sky News+3www.rcpsych.ac.uk+3www.rcpsych.ac.uk+3

Παρά την αισιοδοξία, προειδοποίησε ενάντια στις υπερβολικές ισχυριζόμενες δυνατότητες των ψυχεδελικών και τόνισε ότι η «υπερβολή» δεν πρέπει να υπερτερεί της ορθής κλινικής πρακτικής. www.rcpsych.ac.uk+2sciencemediacentre.org+2

Στην ίδια θέση, το Κολλέγιο σημείωσε ότι άλλες ψυχεδελικές ουσίες (π.χ. LSD, psilocybin, MDMA) μπορεί να έχουν υποσχόμενα στοιχεία, αλλά η τρέχουσα τεκμηρίωση είναι περιορισμένη και δεν επαρκεί για συστηματική χρήση στην καθημερινή πρακτική. www.rcpsych.ac.uk+1

Απόψεις και προκλήσεις

Ο καθηγητής Oliver Howes, πρόεδρος της επιτροπής ψυχοφαρμακολογίας του RCPsych, υπογράμμισε πόσο σημαντικό είναι να αναπτυχθούν νέες θεραπείες ψυχικής υγείας και πόσο λίγες είναι οι καινοτομίες σε αυτόν τον τομέα. www.rcpsych.ac.uk+2sciencemediacentre.org+2
Ειδικοί επισημαίνουν ότι η χρήση της κεταμίνης πρέπει να γίνει αποκλειστικά σε κατάλληλα εκπαιδευμένα κέντρα, με θεραπευτές που θα υποστηρίζουν τον ασθενή κατά τη διάρκεια και μετά την εμπειρία, ώστε να αποφευχθούν ψυχολογικές ακραίες καταστάσεις. www.rcpsych.ac.uk+2PMC+2
Ένα επίμαχο θέμα είναι η μακροχρόνια ασφάλεια και το ενδεχόμενο ανοχής — δηλαδή, κατά πόσο η επαναλαμβανόμενη χρήση προκαλεί μείωση της ανταπόκρισης ή παρενέργειες (π.χ. ουρολογικές ή γνωστικές). kcl.ac.uk+2PMC+2

Τι λένε οι πιο πρόσφατες μελέτες

1. Παράταση της αντικαταθλιπτικής δράσης μέσω ενίσχυσης ERK

Μία πολύ πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2025 στο Science έδειξε ότι η αντικαταθλιπτική δράση της κεταμίνης μπορεί να παραταθεί έως και δύο μήνες αν συνδυαστεί με έναν αναστολέα φωσφατάσης, που ενισχύει τη δραστηριότητα του μονοπατιού ERK και αυξάνει τη συνδεσιμότητα (synaptic plasticity). Vanderbilt University

Αυτό ανοίγει την προοπτική ότι η κεταμίνη δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείται επανειλημμένα σε σύντομα διαστήματα — αν βρεθούν κατάλληλοι “συν-παράγοντες” που στέριωναν το αποτέλεσμα, θα μπορούσε να γίνει πιο ασφαλής και βιώσιμη θεραπεία.

2. Επίδραση στη νευρωνική συνδεσιμότητα (dysconnectivity)

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Brain το 2025, ερευνητές είδαν ότι η χορήγηση κεταμίνης μείωσε τις “ενδο-δικτυακές διαταραχές” (dysconnectivity) σε άτομα με κατάθλιψη — δηλαδή, η κεταμίνη φαίνεται να επανορθώνει προβληματικές συνέργιες ανάμεσα σε εγκεφαλικά δίκτυα. Academic Oxford

Αυτό υποστηρίζει τη θεωρία ότι η θεραπεία δεν αφορά απλώς χημικές αλλαγές, αλλά αναδομώντας τη «γραμμή επικοινωνίας» του εγκεφάλου.

3. Βελτίωση ποιότητας ζωής (QoL)

Μία ανασκόπηση που καλύπτει μελέτες έως το τέλος του 2024 βρήκε ότι η χρήση κεταμίνης και εσκεταμίνης συνοδεύεται από σημαντικές βελτιώσεις σε δείκτες ποιότητας ζωής — όχι μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, αλλά και σε καθημερινή λειτουργία, ευεξία και ευχαρίστηση. PubMed

Ωστόσο, οι συγγραφείς σημείωσαν ότι οι μελέτες έχουν ανομοιογένεια, διαφορετικές διάρκειες και μεθοδολογίες, και υπάρχει μέσο ρίσκο μεροληψίας. PubMed

4. Επέκταση εγκρίσεων εσκεταμίνης / Spravato

Το 2025, η FDA των ΗΠΑ επεκτάθηκε την έγκριση του Spravato (ρινικού σπρέι εσκεταμίνης) ώστε να μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο του (monotherapy) σε ενήλικες με σοβαρή κατάθλιψη — χωρίς να απαιτείται παράλληλη λήψη άλλου αντικαταθλιπτικού. NIH Record+1

Αυτό δείχνει ότι οι ρυθμιστικές αρχές αρχίζουν να εμπιστεύονται περισσότερο τις επιλογές βασισμένες στην κεταμίνη/εσκεταμίνη.

Πλεονεκτήματα — Προκλήσεις — Κίνδυνοι

Πλεονεκτήματα

Ταχεία δράση: πολλές φορές η μείωση των συμπτωμάτων επιτυγχάνεται μέσα σε ώρες ή λίγες μέρες, πολύ πιο γρήγορα από τα κλασικά αντικαταθλιπτικά. www.rcpsych.ac.uk+4New Pathways Clinic+4Psychiatric Times+4
Αποτελεσματικότητα σε ανθεκτικές μορφές κατάθλιψης: όταν οι συμβατικές θεραπείες αποτυγχάνουν, η κεταμίνη έχει δείξει αξιοσημείωτα αποτελέσματα. www.rcpsych.ac.uk+3PMC+3www.rcpsych.ac.uk+3
Βελτίωση συνολικής ποιότητας ζωής: πέρα από τη μείωση των συμπτωμάτων, οι ασθενείς αναφέρουν καλύτερη καθημερινή λειτουργία. PubMed

Προκλήσεις και Κίνδυνοι

Βραχυπρόθεσμες παρενέργειες: ζάλη, θολή όραση, ναυτία, αύξηση αρτηριακής πίεσης, διαταραχές συγκέντρωσης — συνήθως προσωρινές κατά τη διάρκεια της χορήγησης. www.rcpsych.ac.uk+1
Ανοχή / απώλεια αποτελεσματικότητας: με την επαναλαμβανόμενη χρήση μπορεί να μειώνεται η ανταπόκριση. kcl.ac.uk+1
Ασφάλεια μακροχρόνιας χρήσης: οι συνέπειες επαναλαμβανόμενων δοσολογιών σε βάθος χρόνου (ουρολογικές παρενέργειες, γνωστικές δυσλειτουργίες) δεν είναι επαρκώς καταγεγραμμένες. kcl.ac.uk+1
Ύποπτη χρήση / κατάχρηση: η κεταμίνη έχει ιστορικό ψυχαγωγικής χρήσης και εξάρτησης, άρα η ιατρική χρήση πρέπει να διασφαλίζει ελάχιστο ρίσκο κατάχρησης.
Ηθικά / ρυθμιστικά ζητήματα: δεν σε όλες τις χώρες είναι νόμιμη για θεραπευτική χρήση· απαιτούνται πρωτόκολλα, παρακολούθηση, εκπαιδευμένο προσωπικό.

Συμπέρασμα και μελλοντικές κατευθύνσεις

Η κεταμίνη ανοίγει έναν ορίζοντα ελπίδας για ασθενείς που δεν βρίσκουν ανακούφιση με τις παραδοσιακές θεραπείες. Ωστόσο, δεν είναι “θαυματουργή λύση” — η χρήση της πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, μέσα σε ειδικά κέντρα, υπό αυστηρή εποπτεία και με μακροχρόνιο σχέδιο παρακολούθησης.

Οι νέες μελέτες (π.χ. η επέκταση της δράσης μέσω ERK) υποδεικνύουν ότι το μέλλον μπορεί να περιλαμβάνει «συνθετικές στρατηγικές» που θα κάνουν τη θεραπεία πιο σταθερή και ασφαλή. Το πεδίο της νευροπλαστικότητας — και ειδικά η σχέση ανάμεσα σε ψυχεδελικές / νευροπλαστικές ουσίες — είναι υπό ταχεία ανάπτυξη. arXiv+2PMC+2

Το RCPsych, και άλλοι φορείς, καλούν για περισσότερες κλινικές δοκιμές, καλύτερη ρύθμιση και κεντρικές βάσεις δεδομένων για να παρακολουθούνται οι πρακτικές χρήσεις και πιθανές παρενέργειες.

©ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια θεραπεία ή διατροφή ρωτήστε τον προσωπικό ιατρό σας.

Ακολουθήστε μας και στο Facebook

Για να μην χάνεις καμία ανάρτηση, ακολούθησε μας στο GOOGLE NEWS!

Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις: Ακολούθησε μας και στο Instagram