Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων έχουν αρχίσει να εμφανίζονται όλο και συχνότερα και στη χώρα μας. Είναι μια πραγματικότητα που δεν χωρά φιλολογίες: άνθρωποι φεύγουν από τη ζωή χωρίς κανείς να το μάθει, χωρίς κανείς να χτυπήσει την πόρτα, χωρίς ένα «είσαι καλά;». Κι όσο κι αν θέλουμε να το θεωρήσουμε ως «μακρινό» φαινόμενο, είναι ήδη εδώ.
Πριν λίγες μέρες, η El Pais δημοσίευσε την ιστορία του 86χρονου Αντόνιο Φαμόσο από τη Βαλένθια. Ένα περιστατικό που δεν είναι απλώς δημοσιογραφικός τίτλος, αλλά καθρέφτης μιας κοινωνίας που γερνά και απομακρύνεται. Ο Αντόνιο βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του, ντυμένος κανονικά, περιτριγυρισμένος από νεκρά περιστέρια και έντομα. Το σοκαριστικό δεν ήταν η εικόνα. Ήταν ο χρόνος: είχε πεθάνει πριν από δεκαπέντε χρόνια. Δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια χωρίς να τον αναζητήσει ούτε άνθρωπος.
Γιατί; Επειδή οι λογαριασμοί του πληρώνονταν αυτόματα, οι γείτονες νόμιζαν πως μπήκε σε γηροκομείο, οι οσμές έβγαιναν από ένα μισάνοιχτο παράθυρο, και κανείς δεν αναρωτήθηκε.
Η ιστορία αυτή θυμίζει τον ιαπωνικό όρο «κοντόκουσι» (kodokushi): ο θάνατος του ανθρώπου που έζησε και πέθανε μόνος, χωρίς μάρτυρα, χωρίς ανθρώπινη παρουσία γύρω του. Ένα φαινόμενο που πλέον δεν ανήκει στην Ιαπωνία. Εξαπλώθηκε σε Ευρώπη και Αμερική. Και στην Ελλάδα; Ναι, εδώ βρίσκεται ίσως το πιο σιωπηλό κομμάτι του.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχιατρικής Αντώνη Πολίτη, 26% των ηλικιωμένων ζουν μόνοι. Ένας αριθμός που μοιάζει ψυχρός, αλλά πίσω του υπάρχουν άνθρωποι που περνούν μέρες χωρίς μια συνομιλία, χωρίς κοινωνική επαφή, χωρίς μαρτυρία ότι υπάρχουν.
Το 2024, μελέτη που δημοσιεύθηκε στο The Lancet Healthy Longevity έδειξε πως η μοναξιά στους ηλικιωμένους αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου κατά 38%, ενισχύει τα ποσοστά κατάθλιψης κατά 53%, ενώ ανεβάζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακού επεισοδίου κατά 29%. Το σώμα κυριολεκτικά ασθενεί όταν δεν έχει ανθρώπινη επαφή. Ο εγκέφαλος εξασθενεί, το ανοσοποιητικό πέφτει, η ζωή μικραίνει.
Κι όμως, το θέμα σπάνια συζητιέται στην Ελλάδα. Ίσως επειδή δεν έχει «εικονογραφία». Ποιος θέλει να ακούσει για έναν ηλικιωμένο που ζει απομονωμένος σε ένα διαμέρισμα; Ποιος θέλει να δει την αντανάκλαση της δικής του πιθανής μελλοντικής μοναξιάς;
Ωστόσο, τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Απομόνωσης (2025) είναι ξεκάθαρα:
• 37% των ηλικιωμένων στην Ελλάδα δεν έχουν στενό φίλο
• 22% δεν έχουν καθημερινή ανθρώπινη επαφή
• 17% περνούν εβδομάδες χωρίς διάλογο με άνθρωπο
Η Ελλάδα έχει μετατραπεί, χωρίς να το παραδεχόμαστε, σε μια χώρα όπου η τρίτη ηλικία ζει στη σκιά.
Δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα κρατικής μέριμνας που να κάνει τακτικούς ελέγχους, δεν υπάρχει επίσημος μηχανισμός «ζωντανής παρακολούθησης» ανθρώπων που ζουν μόνοι, ούτε κάποιο πρωτόκολλο που να ενεργοποιείται όταν κάποιος εξαφανιστεί από τη γειτονιά ή το καφενείο του. Οι τράπεζες χρεώνουν αυτόματα, οι λογαριασμοί τρέχουν, οι πολυκατοικίες γεμίζουν με κάμερες αλλά όχι με ανθρώπινη παρουσία.
Το μεγαλύτερο ερώτημα δεν είναι «πώς φτάσαμε εδώ». Είναι: πώς γίνεται να μην το συζητάμε;
Ίσως επειδή η εικόνα είναι άβολη. Ίσως επειδή η μοναξιά των ηλικιωμένων μάς θυμίζει ότι είμαστε όλοι υποψήφιοι για την ίδια σιωπή αν δεν αλλάξει κάτι.
Και φυσικά, δεν είναι μόνο θέμα κράτους. Είναι και θέμα κοινωνίας. Μερικές φορές, ένα «τι κάνετε;» στον ηλικιωμένο του τρίτου ορόφου μπορεί να είναι η διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Μερικές φορές, η παρατήρηση ότι κάποιος «δεν φάνηκε εδώ και μέρες» μπορεί να αποτρέψει ένα νέο Αντόνιο στα Πατήσια ή στο Περιστέρι.
Η Βαλένθια δεν είναι μακριά.
Είναι ήδη εδώ — στις πολυκατοικίες μας, στις γειτονιές μας, στην καθημερινότητά μας.
Και η μεγαλύτερη πράξη ανθρωπιάς ίσως δεν είναι πάντα θεαματική. Ίσως είναι απλά ένα χτύπημα στην πόρτα ενός ηλικιωμένου που ζει μόνος. Ίσως είναι η υπενθύμιση ότι όλοι ανήκουμε κάπου. Ότι δεν είμαστε φαντάσματα που εξαφανίζονται χωρίς μάρτυρα.
Αυτός ο δημόσιος διάλογος δεν είναι πολυτέλεια· είναι ανάγκη.
Γιατί κάπου, σε ένα διαμέρισμα που δεν κοιτάμε πια, κάποιος περιμένει να ακουστεί ένα απλό ανθρώπινο «είσαι καλά;».
©ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν
αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια θεραπεία ή διατροφή ρωτήστε τον
προσωπικό ιατρό σας.
Ακολουθήστε μας και στο Facebook
Για να μην χάνεις καμία ανάρτηση, ακολούθησε μας στο GOOGLE NEWS!
Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις: Ακολούθησε μας και στο Instagram
Social Plugin