Κάθε μήνα, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) δημοσιεύει τα αποτελέσματα των ελέγχων για υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά από λαϊκές αγορές, μανάβικα και σούπερ μάρκετ. Όμως αυτά τα δελτία είναι «γενικού τύπου» — δεν αναφέρονται ονόματα παραγωγών, επιχειρήσεων ή σημεία πώλησης — και έτσι η τακτική αυτή καλύπτει τους υπεύθυνους.
Αυτό το άρθρο θα εξετάσει το πρόβλημα, θα φέρει στο φως τις συνέπειες για τον καταναλωτή και τη δημόσια υγεία, και θα παρουσιάσει νεότερα στοιχεία και έρευνες που φωτίζουν την ανάγκη για διαφάνεια.
Το πρόβλημα στην πράξη
Η «ανώνυμη» ενημέρωση
-
Τα δελτία του ΥΠΑΑΤ αναφέρουν ποιο προϊόν παραβίασε τα όρια, αλλά δεν κατονομάζουν το κατάστημα, τον πάγκο ή τον παραγωγό.
-
Ο καταναλωτής μαθαίνει τι βρέθηκε και σε ποια κατηγορία (λαϊκή, σούπερ μάρκετ κ.λπ.), αλλά όχι ποιος το έβαλε στην αγορά.
-
Έτσι, δεν υπάρχει τρόπος να τιμωρηθεί ή να απομονωθεί ο ασυνείδητος παραγωγός ή διακινητής, ούτε να ανταμειφθεί ο τίμιος.
Παραδείγματα από ελέγχους
Στην ανακοίνωση των ελέγχων του Ιουλίου, εντοπίστηκαν μη εγκεκριμένες δραστικές ουσίες, όπως spirotetramat σε πιπεριές λαϊκών, καθώς και σε τοματίνια, ροδάκινα και πράσινα φασολάκια.
Υπερβάσεις ορίων βρέθηκαν επίσης σε ντομάτες της λαχαναγοράς και αραχίδες σε συνοριακό σταθμό.
Παρά τους θεσμικούς ελέγχους που αποδίδουν ευρήματα, η ενημέρωση παραμένει «αόρατη». Ο πολίτης δεν μπορεί να επιλέξει συνειδητά να αγνοήσει ή να προτιμήσει συγκεκριμένες πηγές.
Τι συμβαίνει στο εξωτερικό
Σε άλλες χώρες υπάρχουν πρακτικές όπου ο έλεγχος είναι διαφανής:
-
Στη Σλοβενία, για παράδειγμα, δημοσιεύονται στοιχεία ποιος παραγωγός ή διανομέας βρέθηκε να παραβιάζει όρια, ποια λαϊκή τοποθεσία αφορά — και μάλιστα ενεργοποιούνται ανακλήσεις προϊόντων.
-
Σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό, η σλοβενική αρχή UVHVVR ύστερα από έλεγχο σε λαϊκή αγορά εντόπισε παρτίδα νωπών δαμάσκηνων (Lot 1808) με υπέρβαση του ανώτατου ορίου υπολειμμάτων propamocarb. Ο παραγωγός αναφέρθηκε ως Dallas skupina d.o.o., ο διανομέας ως Čazim Luan Gashi s.p., και χώρα προέλευσης η Σερβία.
Ένα ακόμη παράδειγμα: στην Αλβανία, υπήρξε δικαστική απόφαση με ποινή φυλάκισης για έμπορο λαχανικών και δύο κρατικούς επιθεωρητές, σε σχέση με εξαγωγή επικίνδυνων προϊόντων και έγκριση αμφίβολων φορτίων.
Τι είναι το propamocarb και ποιο το νομικό πλαίσιο
Propamocarb
Το propamocarb είναι συστηματικό μυκητοκτόνο (τύπου καρβαμιδίου), το οποίο απορροφάται μέσα στο φυτό. Χρησιμοποιείται κυρίως στα κηπευτικά για την αντιμετώπιση περονόσπορου και σχετικών μυκητιάσεων.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η δραστική ουσία είναι εγκεκριμένη σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1107/2009, και τα υπολείμματά της διέπονται από ανώτατα όρια υπολειμμάτων (MRLs).
Νομικό πλαίσιο — MRLs
-
Ο Κανονισμός (ΕΚ) 396/2005 ορίζει τα επιτρεπτά όρια υπολειμμάτων (MRLs) για φυτοπροστατευτικά σε τρόφιμα και ζωοτροφές.
-
Τα όρια αυτά αναθεωρούνται τακτικά βάσει γνωμοδοτήσεων της EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων).
-
Η υπέρβαση ενός MRL δεν σημαίνει αυτόματα άμεσο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Είναι δείκτης ότι το προϊόν δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία, και πρέπει να αποσυρθεί ή να μην διατεθεί στην αγορά.
-
Σε κάθε περίπτωση, οι εκτιμήσεις της EFSA λαμβάνουν υπόψη τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη έκθεση για να διασφαλισθεί ότι η συνολική πρόσληψη των καταναλωτών παραμένει εντός ασφαλών ορίων.
Τι λένε οι αριθμοί και οι μελέτες
Στοιχεία από την ΕΕ και την EFSA
-
Στην έκθεση της EFSA για το 2023, το 58 % των δειγμάτων δεν περιείχαν ανιχνεύσιμα υπολείμματα, το 38,3 % ήταν εντός επιτρεπτών ορίων, και το 3,7 % των δειγμάτων ξεπέρασαν τα MRLs. European Food Safety Authority+1
-
Το ποσοστό υπέρβασης (exceedance) μειώθηκε από 2,1 % το 2020 σε 1,9 % το 2023. efsa.onlinelibrary.wiley.com+2PMC+2
-
Η συμμόρφωση (compliance) με τη νομοθεσία είναι πάνω από 99 % για τα δείγματα που εξετάζονται υπό το πρόγραμμα MACP (Multiannual Control Programme). European Food Safety Authority+1
Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλειονότητα των προϊόντων είναι θεωρητικά εντός ορίων, όμως το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι δεν ξέρουμε ποια προϊόντα — και κυρίως, ποιοι τα διέθεσαν.
Εθνικές μελέτες στην Ελλάδα
-
Σε ελληνική μελέτη των Simoglou κ.ά. (2025), που εξετάζει τις αντιλήψεις των καταναλωτών γύρω από υπολείμματα φυτοφαρμάκων, καταγράφηκε κρίση εμπιστοσύνης προς τη διακυβέρνηση της ασφάλειας τροφίμων, και σημαντικά παράπονα για έλλειψη διαφάνειας. MDPI
-
Επίσης, σε μελέτη του 2023 για την «Ασφάλεια φυτοφαρμάκων σε ελληνικά φυτικά τρόφιμα», αναφέρεται πως η Ελλάδα το 2021 συλλέγει δείγματα σε ποσοστό 36,26 δείγματα ανά 100.000 κατοίκους, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ το ποσοστό μη συμμόρφωσης (noncompliance) ήταν 3,14 %, ελαφρώς χαμηλότερο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (3,65 %). MDPI
-
Μια ακόμη Ελληνική μελέτη (2025) τονίζει ότι οι καταναλωτές απαιτούν διαφάνεια, υπευθυνότητα και δικαιοσύνη από το κράτος και τους παραγωγούς — και θεωρούν ότι η έλλειψη στοιχείων υπονομεύει τον ρόλο τους ως ενεργοί πολίτες τροφίμων. MDPI
Νεότερα στοιχεία και προκλήσεις
-
Μια πρόσφατη μελέτη πρότεινε τη δημιουργία της βάσης δεδομένων CHEFS, που ενοποιεί εκατοντάδες εκατομμύρια αναλυτικά αποτελέσματα υπολειμμάτων σε τρόφιμα στην Ε.Ε. (2000–2024). Αυτό επιτρέπει τάσεων ανάδειξη, πρόβλεψη κινδύνων και έγκαιρα συστήματα συναγερμού. arXiv
-
Σε επίπεδο παρανομίας, οι ερευνητές αναφέρουν ότι πάνω από 14 % των φυτοφαρμάκων στην Ε.Ε. είναι παράνομα προϊόντα — στην Ελλάδα μάλιστα το ποσοστό μπορεί να φτάνει έως 25 %. Reuters
-
Επιπλέον, γενικότερα στις χώρες της Βαλκανικής, η Ελλάδα, η Αλβανία και η Σερβία έχουν καταγραφεί ως οι πιο προβληματικές χώρες όσον αφορά υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε εξαγόμενα τρόφιμα. ScienceDirect
-
Τέλος, ένα πρόσφατο θέμα είναι τα «forever chemicals» (PFAS) και ειδικότερα το TFA (τριαφθοροακετρικό οξύ), το οποίο προέρχεται από αποσύνθεση ορισμένων φυτοφαρμάκων. Στα ποτά (π.χ. κρασιά) διαπιστώθηκαν ανησυχητικές αυξήσεις επιπέδων TFA, γεγονός που υπογραμμίζει ότι οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο τοπικές αλλά έχουν διάχυτο χαρακτήρα. The Guardian+1
Αυτά τα στοιχεία ενισχύουν ότι το ζήτημα δεν είναι θεωρητικό ή απομονωμένο — είναι ήδη μέρος του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου προβληματισμού για ασφάλεια τροφίμων.
Γιατί αυτή η πρακτική αποσιώπησης είναι επικίνδυνη
-
Ανικανότητα συνέπειας
Χωρίς ονόματα παραγωγών ή επιχειρήσεων, δεν υπάρχει πίεση για συμμόρφωση. Ο ασυνείδητος δεν «τιμωρείται δημόσια». -
Αδυναμία συνειδητής επιλογής
Ο καταναλωτής δεν μπορεί να προτιμήσει π.χ. προϊόντα από παραγωγούς που γνωρίζει ότι εφαρμόζουν σωστές πρακτικές — γιατί δεν έχει πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες. -
Δημόσια υγεία
Η επαναλαμβανόμενη έκθεση, αν και σε χαμηλά επίπεδα, είναι πιο επικίνδυνη για ευπαθείς ομάδες (παιδιά, έγκυες, ασθενείς). -
Έλλειψη πίστης και εμπιστοσύνης
Όταν το κράτος δείχνει να «κρύβει» στοιχεία, οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους ελέγχους και στην ίδια τη διακυβέρνηση του συστήματος τροφίμων.
Προτάσεις για αλλαγή
-
Το ΥΠΑΑΤ οφείλει να δημοσιοποιεί ολόκληρα στοιχεία: ονόματα παραγωγών, επιχειρήσεων και τοποθεσίες.
-
Να θεσπιστεί μηχανισμός άμεσης ανάκλησης προϊόντων με υπέρβαση, με δημόσια αναφορά.
-
Ενίσχυση ελέγχων εισαγομένων προϊόντων, καθώς μεγάλο μέρος των διακινήσεων προέρχεται από χώρες εκτός Ε.Ε.
-
Δημιουργία εθνικής βάσης δεδομένων αναλυτικών ελέγχων (όπως το ευρωπαϊκό CHEFS) που να είναι προσβάσιμη στον πολίτη.
-
Ενίσχυση των πόρων για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, για να αντιμετωπιστούν παράνομες εισαγωγές φυτοφαρμάκων.
Συμπέρασμα
Η τακτική του ΥΠΑΑΤ να αποφεύγει τη δημοσιοποίηση ονομάτων παραγωγών και σημείων πώλησης είναι ένα κάλυμμα για ασυνείδητες πρακτικές που απειλούν την ποιότητα των τροφίμων και την υγεία μας. Παρά τους ελέγχους, ο πολίτης παραμένει στο σκοτάδι ως προς το ποιος ευθύνεται.
Η απάντηση είναι απλή: διαφάνεια, λογοδοσία και ενεργός συμμετοχή. Χωρίς αυτά, το δίκαιο του καταναλωτή καταστρατηγείται — και η εμπιστοσύνη προς το σύστημα αγροδιατροφής κινδυνεύει να καταρρεύσει.
©ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν
αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια θεραπεία ή διατροφή ρωτήστε τον
προσωπικό ιατρό σας.
Ακολουθήστε μας και στο Facebook
Για να μην χάνεις καμία ανάρτηση, ακολούθησε μας στο GOOGLE NEWS!
Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις: Ακολούθησε μας και στο Instagram
Social Plugin