Επανάσταση στη γονιμότητα και ελπίδα για χιλιάδες ζευγάρια -Επιστήμονες δημιουργούν ωάρια από δερματικά κύτταρα

Φανταστείτε ότι ένα δείγμα δέρματος θα μπορούσε στο μέλλον να γίνει το ωάριό σας. Ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Όμως, αυτή την ιδέα εξερευνούν ήδη ερευνητές — και τα πρώτα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Η τελευταία μελέτη από το Oregon Health & Science University (OHSU) παρουσιάζει την πιθανότητα παραγωγής ανθρώπινων ωαρίων από δερματικά κύτταρα — μια τεχνική που, αν τελειοποιηθεί, θα ανοίξει νέους ορίζοντες στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.

Αυτό το άρθρο θα εξηγήσει σε απλά λόγια τι πέτυχαν οι επιστήμονες, ποιες προκλήσεις υπάρχουν, τι σημαίνει για το μέλλον — και τι δείχνει η πιο πρόσφατη έρευνα.

Η μελέτη του Όρεγκον: τι έκαναν οι επιστήμονες

Η ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Shoukhrat Mitalipov "μετέτρεψε" δερματικά κύτταρα σε ωάρια, χρησιμοποιώντας τεχνική παρόμοια με αυτή που είχε χρησιμοποιηθεί για το πρόβατο Dolly. OHSU News+3OHSU News+3opb+3
Η διαδικασία λειτουργεί ως εξής: αφαιρούν τον πυρήνα από ένα ωάριο δότη, και εισάγουν μέσα τον πυρήνα ενός δερματικού κυττάρου (που περιέχει 46 χρωμοσώματα). WIRED+3opb+3OHSU News+3
Το πρόβλημα: ένα φυσιολογικό ωάριο έχει 23 χρωμοσώματα (μίας “σειράς”) — αλλά το κύτταρο που μεταφέρθηκε έχει 46. Πρέπει να “αποβληθούν” 23 από αυτά, ώστε μετά την γονιμοποίηση με σπερματοζωάριο να προκύψει ένας υγιής συνδυασμός 23+23. The Guardian+4opb+4OHSU News+4
Για να πετύχουν αυτό το βήμα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ρουσκοβίνη (roscovitine) και ηλεκτρικά ερεθίσματα, προχωρώντας σε διαδικασία που ονόμασαν “mitomeiosis”, δηλαδή ένα είδος υβριδικής μείωσης χρωμοσωμάτων. The Guardian+4OHSU News+4opb+4
Το αποτέλεσμα: δημιούργησαν 82 ωάρια στο εργαστήριο. Από αυτά, κάτω από 10 % έφτασαν στο στάδιο της βλαστοκύστης (το στάδιο όπου συνήθως μεταφέρονται τα έμβρυα σε IVF). WIRED+4The Guardian+4AP News+4
Ωστόσο, όλα τα έμβρυα παρουσίασαν χρωμοσωμικές ανωμαλίες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν ήταν κατάλληλα για εμφύτευση ή περαιτέρω ανάπτυξη. WIRED+4AP News+4The Guardian+4
Η ίδια ομάδα παραδέχεται ότι πρόκειται για ένα «proof of concept» — δηλαδή, μια απόδειξη της ιδέας — και ότι η τεχνική χρειάζεται πολλά χρόνια βελτιώσεων πριν καταστεί ασφαλής και εφαρμόσιμη σε ανθρώπους. opb+4OHSU News+4The Guardian+4

Γιατί αυτή η έρευνα είναι σημαντική

Ανοίγει δρόμο για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ή που έχουν χάσει τα ωάριά τους
Πολλές γυναίκες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ωάρια λόγω ηλικίας, προχωρημένης ωοθηκικής γήρανσης ή θεραπειών όπως η χημειοθεραπεία. Η δυνατότητα παραγωγής ωαρίων από κύτταρα του ίδιου του οργανισμού τους, θα μπορούσε να προσφέρει μια νέα λύση.
Υποστήριξη για ομόφυλα ζευγάρια
Τα δερματικά κύτταρα που χρησιμοποιούνται δεν χρειάζεται να προέρχονται αναγκαστικά από γυναίκες — η ίδια τεχνική θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ανδρικά κύτταρα για τη δημιουργία ωαρίων, προσφέροντας σε άνδρες ζευγάρια τη δυνατότητα γενετικής σύνδεσης με το παιδί τους. AP News+4The Guardian+4Financial Times+4
Νέες προσεγγίσεις σε θεραπείες υπογονιμότητας
Η μέθοδος αυτή δεν βασίζεται σε βιολογικά απόθετα ωαρίων ή σε εξωτερικές δότριες γυναίκες. Εάν καταστεί ασφαλής και αποτελεσματική, θα μπορούσε να αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ηθικά και κοινωνικά ζητήματα
Όπως συμβαίνει σε όλες τις πρωτοποριακές βιοϊατρικές τεχνικές, υπάρχει υψηλή ανάγκη για συζήτηση, ηθικό έλεγχο, νομοθεσία και διαφάνεια. Πολλοί επιστήμονες τονίζουν ότι η αξιοποίηση αυτής της τεχνολογίας θα πρέπει να γίνεται με αυστηρές προφυλάξεις και κανόνες. The Guardian+5The Guardian+5AP News+5

Προκλήσεις και περιορισμοί

Η αποβολή των σωστών χρωμοσωμάτων είναι τεράστια πρόκληση — πολύ περισσότερες προσπάθειες οδηγούν σε ανωμαλίες παρά σε επιτυχή ζυγοποίηση.
Η αποδοτικότητα είναι ακόμα πολύ χαμηλή: λιγότερο από 10 % των ωαρίων έφτασαν στο κρίσιμο στάδιο. Financial Times+5The Guardian+5AP News+5
Δεν υπάρχουν ακόμη αποδείξεις ότι αυτά τα ωάρια ή έμβρυα μπορούν να οδηγήσουν σε φυσιολογική κύηση.
Η βελτίωση της διαδικασίας, η ασφάλεια και η κανονιστική έγκριση μπορεί να χρειαστούν 10 ή περισσότερα χρόνια — και υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος απρόβλεπτων γενετικών αλλαγών. The Guardian+5The Guardian+5Financial Times+5
Ζητήματα ηθικής, κοινωνικής αποδοχής και νομικής ρύθμισης είναι ζωτικής σημασίας: ποιος έχει πρόσβαση, πώς διασφαλίζεται η ποιότητα, πώς αντιμετωπίζουμε πιθανούς κινδύνους για το παιδί; brown.edu+2The Guardian+2

Τι αποκαλύπτει η πιο πρόσφατη έρευνα

Η μελέτη του Όρεγκον (2025) είναι η πιο πρόσφατη μέχρι την παρούσα στιγμή που πραγματικά παρουσιάζει ανθρώπινα ωάρια από δερματικά κύτταρα. OHSU News+3The Guardian+3OHSU News+3

Παράλληλα, ερευνητές στο Wyss Institute του Harvard έχουν επιτύχει πρόοδο σε μια άλλη προσέγγιση: κατάφεραν να ενεργοποιήσουν στοιχεία της μείωσης των χρωμοσωμάτων (meiosis) σε ανθρώπινα κυτταρικά πρόδρομα στάδια, γεγονός που είναι ένα κρίσιμο βήμα για τη δημιουργία ωαρίων και σπέρματος από κύτταρα iPS (induced pluripotent stem cells) στο εργαστήριο. Wyss Institute

Αυτή η δουλειά δείχνει ότι η πρόοδος δεν περιορίζεται μόνο στην τεχνική της μεταφοράς πυρήνα, αλλά και πιο ευέλικτες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις μπορούν να συμβάλουν.

Επιπλέον, υπάρχει μια πρόσφατη μελέτη επικεντρωμένη στις στάσεις των ανθρώπων απέναντι σε αυτές τις τεχνολογίες (για παράδειγμα, ως προς την «αποκ scarcity» των γαμετών) — υποδεικνύοντας ότι, πέρα από την τεχνική πρόοδο, πρέπει να κατανοήσουμε και την κοινωνική αποδοχή. ScienceDirect

Συμπέρασμα & προοπτικές

Η έρευνα αυτή από το OHSU αποτελεί ένα θραύσμα επιστημονικής φαντασίας που πλησιάζει στην πραγματικότητα. Αν και η τεχνική δεν είναι ακόμη έτοιμη για εφαρμογή σε ανθρώπους — και υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις στην ακρίβεια των χρωμοσωμάτων και την ασφάλεια — η κατεύθυνση είναι συναρπαστική.

Τα επόμενα χρόνια, θα χρειαστούν: